Plakat zawiera zdjęcia przykładowych skał pochodzących z terenu Polski. Wybrano przede wszystkim skały najczęściej spotykane lub najbardziej charakterystyczne.
Tutaj można pobrać plakat w pełnej rozdzielczości: Polskie skały – plik JPG. (Ten sam plik otwiera się też po kliknięciu podglądu).
Pod podglądem plakatu znajduje się lista skał z podstawowymi informacjami.
Skały z osadów polodowcowych
Wapień sylurski
- rodzaj skały: osadowa chemiczna i organodetrytyczna
- wiek: sylur
- procesy związane z powstaniem skały: odkładanie się osadu (sedymentacja) w płytkim, gorącym morzu strefy zwrotnikowej południowej półkuli; więcej można przeczytać tutaj.
Piaskowiec
- rodzaj skały: osadowa okruchowa
- wiek: mezo- i neoproterozoik, 1,4-0,6 mld lat temu
- procesy związane z powstaniem skały: niszczenie skał lądowych nowo powstałego kontynentu europejskiego, zachodzące w ciepłym, okresowo suchym klimacie.
“Porfir”
- rodzaj skały: magmowa wylewna
- wiek: mezoproterozoik, około 1,5 mld lat temu
- procesy związane z powstaniem skały: działalność wulkaniczna związana z powstawaniem platformy wschodnioeuropejskiej i tworzeniem się kontynentu europejskiego; więcej można przeczytać tutaj.
Granit
- rodzaj skały: magmowa głębinowa, granitoid
- wiek: mezoproterozoik, około 1,8-1,5 mld lat temu
- procesy związane z powstaniem skały: kolizje kontynentalne oraz łuków wysp, związane z powstaniem platformy wschodnioeuropejskiej i kontynentu europejskiego; więcej można przeczytać tutaj.
Niż Polski
Ił poznański
- rodzaj skały: osadowa okruchowa / ilasta
- wiek: miocen–pliocen
- procesy związane z powstaniem skały: odkładanie osadu w śródlądowych zbiornikach wodnych.
Węgiel brunatny
- rodzaj skały: osadowa, kopalne paliwa stałe
- wiek: miocen
- procesy związane z powstaniem skały: szybkie odkładanie materii roślinnej w pogłębiających się stale rowach tektonicznych, w ciepłym i wilgotnym klimacie.
Dolny Śląsk
Bazalt
- rodzaj skały: magmowa wylewna
- wiek: oligocen–pliocen
- procesy związane z powstaniem skały: wulkany działające na terenie Dolnego Śląska.
Piaskowiec kredowy
- rodzaj skały: osadowa okruchowa
- wiek: kreda
- procesy związane z powstaniem skały: odkładanie kolejnych warstw piasku w płytkim morzu – więcej o nim można przeczytać tutaj.
Riolit z agatem
- rodzaj skały: magmowa wylewna
- wiek: perm
- procesy związane z powstaniem skały: działalność wulkaniczna (erupcje materiału piroklastycznego) i związana z przepływem gorących roztworów przez pustki skalne; więcej o wyglądzie Dolnego Śląska w tamtych czasach można przeczytać tutaj.
Granitoid karboński
- rodzaj skały: magmowa głębinowa, granitoidy
- wiek: karbon
- procesy związane z powstaniem skały: powstanie podziemnych zbiorników magmy na skutek kolizji kontynentalnych prowadzących do przyłączenia Dolnego Śląska i Czech do Europy.
Dioryt
- rodzaj skały: magmowa głębinowa
- wiek: karbon
- procesy związane z powstaniem skały: powstanie podziemnych zbiorników magmy na skutek kolizji kontynentalnych prowadzących do przyłączenia Dolnego Śląska i Czech do Europy; więcej o tych skałach można przeczytać tutaj.
Gabro
- rodzaj skały: magmowa głębinowa
- wiek: sylur–dewon
- procesy związane z powstaniem skały: gabra powstały na dnie oceanu, który w erze paleozoicznej oddzielał dzisiejsze Sudety od reszty Polski; o tym oceanie można przeczytać tutaj.
Zieleniec
- rodzaj skały: skała przeobrażona
- wiek: ordowik–dewon
- procesy związane z powstaniem skały: pogrążenie w głębi Ziemi i przeobrażenie starszych skał w wyniku oddziaływania temperatury i/lub ciśnienia.
Serpentynit
- rodzaj skały: skała przeobrażona
- wiek: sylur–dewon
- procesy związane z powstaniem skały: pogrążenie w głębi Ziemi i przeobrażenie starszych skał w wyniku oddziaływania temperatury i/lub ciśnienia.
Gnejs
- rodzaj skały: skała przeobrażona
- wiek: kambr–ordowik
- procesy związane z powstaniem skały: pogrążenie w głębi Ziemi i przeobrażenie starszych skał w wyniku oddziaływania temperatury i/lub ciśnienia; procesy te były związane z kolizjami kontynentalnymi prowadzącymi do przyłączenia Dolnego Śląska do Europy.
Marmur
- rodzaj skały: skała przeobrażona
- wiek: kambr
- procesy związane z powstaniem skały: pogrążenie w głębi Ziemi i przeobrażenie starszych skał w wyniku oddziaływania temperatury i/lub ciśnienia; więcej o dolnośląskich marmurach można przeczytać tutaj.
Granulit
- rodzaj skały: skała przeobrażona
- wiek: kambr–ordowik
- procesy związane z powstaniem skały: pogrążenie na bardzo duże głębokości (liczone w co najmniej dziesiątkach kilometrów), będące efektem zniszczenia skorupy dawnych, nieistniejących już oceanów w strefach subdukcji.
Góry Świętokrzyskie
Piaskowiec triasowy
- rodzaj skały: osadowa okruchowa
- wiek: trias
- procesy związane z powstaniem skały: istnienie pustyń w strefie zwrotnikowej, w klimacie gorącym i suchym; piaskowce te są osadem wydm tych dawnych pustyń.
Zlepieniec zygmuntowski
- rodzaj skały: osadowa okruchowa
- wiek: perm
- procesy związane z powstaniem skały: niszczenie gór powstałych w czasie orogenezy waryscyjskiej i osadzanie produktów erozji w głębokich dolinach górskich, których wyloty znajdowały się na wybrzeżu morza cechsztyńskiego; więcej z o zlepieńcach zygmuntowskich można przeczytać tutaj.
Wapień dewoński
- rodzaj skały: osadowa chemiczna i organogeniczna
- wiek: dewon
- procesy związane z powstaniem skały: osadzanie materiału węglanowego w bardzo płytkim, gorącym morzu, w którym tworzyły się budowle organiczne przypominające dzisiejsze rafy barierowe; więcej o tym morzu można przeczytać tutaj. Dodatkowe informacje o dewońskich wapieniach z Gór Świętokrzyskich są z kolei tutaj.
Piaskowiec z ramienionogami
- rodzaj skały: osadowa okruchowa
- wiek: dewon
- procesy związane z powstaniem skały: osad piaszczysty powstał w płytkim morzu zasiedlonym między innymi przez ramienionogi.
Kambryjski piaskowiec kwarcowy
- rodzaj skały: osadowa okruchowa
- wiek: kambr
- procesy związane z powstaniem skały: odkładanie piaszczystego osadu w płytkim morzu; obecnie fragmenty piaskowców tworzą gołoborza świętokrzyskie.
Wyżyny
Gips
- rodzaj skały: osadowa chemiczna
- wiek: miocen
- procesy związane z powstaniem skały: wytrącanie gipsu w płytkim, gorącym, szybko parującym morzu.
Wapień kredowy
- rodzaj skały: osadowa chemiczna i organogeniczna
- wiek: kreda
- procesy związane z powstaniem skały: wapienie te powstały w ciepłym morzu znajdującym się wówczas na terenie Polski.
Wapień jurajski
- rodzaj skały: osadowa chemiczna i organogeniczna
- wiek: jura
- procesy związane z powstaniem skały: wapienie te powstały w ciepłym morzu znajdującym się wówczas na terenie Polski; więcej o tym morzu można dowiedzieć się tutaj, a tutaj znajdują się dodatkowe informacje o jurajskich wapieniach.
Krzemień pasiasty
- rodzaj skały: osadowa, krzemionkowa
- wiek: jura
- procesy związane z powstaniem skały: krzemienie znajdowane są między innymi w wapieniach jurajskich, gdzie powstały na skutek migracji krzemionki (czyli dwutlenku krzemu) pochodzącego między innymi z rozpuszczonych szkieletów gąbek.
Wapień triasowy
- rodzaj skały: osadowa chemiczna i organogeniczna
- wiek: trias
- procesy związane z powstaniem skały: odkładanie osadu na dnie ciepłego morza zasiedlonego między innymi przez ramienionogi, małże i liliowce.
Węgiel kamienny
- rodzaj skały: osadowa, kopalne paliwa stałe
- wiek: karbon
- procesy związane z powstaniem skały: odkładanie materii organicznej w równikowych, wilgotnych lasach rosnących w szybko pogłębiających się dolinach i kotlinach; lasy karbońskie można obejrzeć tutaj.
Karpaty
Andezyt
- rodzaj skały: magmowa wylewne
- wiek: miocen
- procesy związane z powstaniem skały: zjawiska wulkaniczne zachodzące w końcowych fazach orogenezy alpejskiej.
Piaskowiec fliszowy
- rodzaj skały: osadowa okruchowa
- wiek: kreda–oligocen
- procesy związane z powstaniem skały: odkładanie (sedymentacja) w głębokim zbiorniku morskim; piasek był transportowany w dół skłonu przez prądy zawiesinowe.
Cieszynit
- rodzaj skały: magmowa głębinowa
- wiek: kreda
- procesy związane z powstaniem skały: skały powstały na skutek zastygnięcia magmy, która wtargnęła w postaci żył (tzw. dajek) pomiędzy piaskowce fliszowe.
Radiolaryt
- rodzaj skały: osadowa, krzemionkowa
- wiek: jura
- procesy związane z powstaniem skały: powstały w głębokim morzu (dno na co najmniej 4 km głębokości), które znajdowało się w okresie jurajskim na terenie dzisiejszych Pienin oraz Tatr.
