Zaznacz stronę

Neogen

Paranthropus boisei.

Neogen to czas szybkiego rozwoju hominidów, z których ostatecznie, już w czwartorzędzie, wyewoluował człowiek. Na zdjęciu rekonstrukcja gatunku Paranthropus boisei (źródło: Wikipedia).

Okres ery kenozoicznej (zobacz Tabela stratygraficzna). Rozpoczął się około 23 mln lat temu, a zakończył 2,5 mln lat temu. Neogen dzieli się na dwie epoki: miocen (wcześniejsza) oraz pliocen (późniejsza).

Już w początku neogenu układ lądów przypominał sytuację dzisiejszą. Istniały jednak istotne różnice: jeszcze w miocenie trwały bowiem silne ruchy górotwórcze orogenezy alpejskiej. Były one odczuwalne między innymi w Polsce, gdzie fałdowane były osady budujące dzisiejsze Beskidy.

Inny był także układ mórz. Na terytorium dzisiejszej Polski morze zajmowało jeszcze (w środkowym miocenie) rejon zapadliska przedkarpackiego, czyli okolice Krakowa i Tarnobrzegu.

Polska - miocen środkowy.

Polska w neogenie (miocen środkowy). W bagiennym basenie centralnej i północnej części dzisiejszej Polski powstawały w miocenie złoża węgla brunatnego. Przedpole Karpat jeszcze w miocenie zalane było morzem. Legenda: 1 – obszary sedymentacji lądowej, bagiennej; 2 – obszary, na których powstawały złoża węgla brunatnego, 3 – morze w zapadlisku przedkarpackim (Paratetyda). Przeczytaj więcej o rekonstrukcji i zobacz źródła danych.

Świat zwierzęcy i roślinny nie odbiegał już wiele od współczesnego. Szybko rozwijały się naczelne, pojawiły się także naczelne (grupa, do której należy między innymi człowiek). Charakterystyczna była obecność wielkich roślinożernych ssaków lądowych, które w dużej mierze zanikły po neogenie, w plejstocenie.

Najważniejsze fakty związane z biosferą

  • na lądach ekspansja traw oraz ziół,
  • szybki rozwój ptaków śpiewających,
  • wśród dużych lądowych ssaków ekspansja parzystokopytnych,
  • rozwój słoniowatych; później, do końca plejstocenu, zanikły one niemal całkowicie,
  • rozwój roślinożernych grup ssaków żyjących na otwartych, trawiastych przestrzeniach (bydło, konie),
  • szybki rozwój naczelnych.