Jeden z nowych projektów realizowanych w ramach Żywej Planety to podręcznik do rozpoznawania polskich skamieniałości. Jego pierwsza wersja dostępna jest dla zarejestrowanych użytkowników serwisu.
Podręcznik „Skamieniałości. Jak szukać, znajdować i rozpoznawać?” przeznaczony jest dla początkujących zbieraczy i miłośników skamieniałości oraz osób, które przypadkowo znalazły w skałach szczątki dawnych organizmów i chcą je samodzielnie oznaczyć. Niektórzy z tych poszukiwaczy przysyłają do mnie zdjęcia swoich znalezisk, prosząc o rozpoznanie. Czasami nie wszystko da się wyjaśnić w krótkim e-mailu, stąd pomysł na e-booka, który będzie zawierał podstawowe informacje pozwalające na samodzielne rozpoznanie skamieniałości.
Na rynku znajduje się całkiem sporo książek dotyczących dawnego życia i pamiątek, które pozostały po nim aż do dzisiaj. Wiele z nich to kolorowe albumy, które teoretycznie powinny pomagać w oznaczaniu skamieniałości. Teoretycznie. Bardzo często zawierają one bowiem zdjęcia okazów zupełnie niespotykanych w Polsce, lub zachowanych w nietypowy dla Polski sposób. Poza tym albumy takie zupełnie nie nawiązują do budowy geologicznej naszego kraju. Wyjątek stanowią publikowane sporadycznie przewodniki geologiczne, ale one dotyczą wybranych regionów Polski, z reguły dość niewielkich, pozostawiając pozostałych mieszkańców bez jakichkolwiek wskazówek dotyczących ich znalezisk.
Co znajduje się w podręczniku?
Wszystko to utrudnia wykorzystanie takich książek w polskich realiach. Lekarstwem na to stanie się – mam nadzieję – nowy e-book. Podręcznik „Skamieniałości. Jak szukać, znajdować i rozpoznawać?” zawiera (na 67 stronach) następujące części:
- Wprowadzenie do paleontologii. Opisałem w nim w skrócie genezę skamieniałości. W tym rozdziale znalazły się również informacje o pracy geologa i paleontologa, a także wskazówki dotyczące technik poszukiwania okazów oraz krótkie wprowadzenie do tabeli stratygraficznej.
- Opis budowy geologicznej Polski. Szukanie, a zwłaszcza rozpoznawanie skamieniałości nie zakończy się sukcesem, jeśli nie zostanie ono poprzedzone zgromadzeniem informacji o budowie geologicznej terenu poszukiwań. Znajomość wieku i charakteru skał widocznych na powierzchni w danym miejscu pozwala z reguły na ograniczenie przynależności potencjalnych znalezisk do kilku grup dawnych zwierząt bądź roślin, możliwych do rozpoznania.
- Listę „fałszywych skamieniałości”. Niektóre ze znalezisk, których zdjęcia trafiają do skrzynki pocztowej Żywej Planety, nie są skamieniałościami – choć wyglądają jak szczątki dawno wymarłych organizmów. Umiejętność odróżnienia ich od prawdziwych okazów paleontologicznych jest więc bardzo istotna.
- Katalog dwunastu grup popularnych polskich skamieniałości. Nie jest to oczywiście lista kompletna, jednak większość okazów paleontologicznych znajdowanych na terenie Polski należy do jednej z tych grup. Opis każdej z nich zawiera nie tylko część teoretyczną, ale także szczegółowe, praktyczne informacje:
- listę miejsc, gdzie można znaleźć te okazy,
- wskazówki dotyczące odróżnienia tych skamieniałości od innych, podobnych do nich,
- listę najczęstszych błędów popełnianych podczas rozpoznawania każdej z grup skamieniałości.
W tej chwili gotowa jest pierwsza wersja podręcznika. Wymaga ona jeszcze pracy: niektóre zdjęcia powinny zostać wymienione na lepsze, tekst wymaga konsultacji z osobami chcącymi korzystać z takiego przewodnika, a sam e-book powinien zostać lepiej sformatowany, by poprawić jego czytelność.
Skąd pobrać podręcznik do rozpoznawania skamieniałości?
Dlatego też podręcznik jest na razie dostępny tylko za pośrednictwem poczty elektronicznej, jako dodatek dla osób chcących zarejestrować się do biuletynu Żywej Planety. Formularz rejestracyjny znajduje się pod tym wpisem.
Niektóre z rozdziałów podręcznika są już także dostępne na stronach serwisu. Dotyczy to katalogu skamieniałości, który jednak zawiera w tej chwili opisy tylko kilku grup skamieniałości. Kolejne pojawią się niebawem.
Będę bardzo wdzięczny za wszelkie uwagi dotyczące podręcznika oraz za wskazówki odnośnie jego dalszego rozwoju. Bez pomocy Czytelników nie uda się udoskonalić e-booka i uczynić go maksymalnie dostosowanym do rzeczywistych potrzeb poszukiwaczy skamieniałości.