Sylur

Okres geochronologiczny, czyli jedna z jednostek geologicznych dziejów Ziemi (zobacz Tabela stratygraficzna), wydzielonych przez geologów. Wchodzi w skład ery paleozoicznej i następuje po ordowiku.

Początek syluru został wydatowany na około 445 mln lat temu. Granicę pomiędzy sylurem a późniejszym dewonem wydatowano z kolei na około 415 mln lat.

Najważniejsze informacje

Życie

• odrodzenie ekosystemów morskich po wielkim wymieraniu ordowickim (miało ono miejsce w najpóźniejszym ordowiku – hirnancie – tuż przed granicą z sylurem)
• z początkiem syluru bioróżnorodność zwierząt morskich mniejsza niż w ordowiku; to efekt wielkiego wymierania oraz zaniku wielu gatunków endemicznych, spowodowana łączeniem się odległych wcześniej kontynentów
• zaczynają tworzyć się budowle organiczne przypominające dzisiejsze rafy; budują je koralowce oraz gąbki z grupy stromatoporoidów
• w ciemnych, głębokomorskich łupkach syluru powszechnie występują skamieniałości graptolitów właściwych; były to organizmy należące do półstrunowców, które wymarły we wczesnym dewonie
• w morzach powszechnie występowały wielkie zwierzęta drapieżne, należące do łodzikowatych (mięczaki) oraz wielkoraków (dalecy krewni skorpionów)
• w wodach morskich powszechnie występowały kręgowce z grupy bezszczękowców (inaczej ostrakodermy); w późnym sylurze pojawiły się także morskie i słodkowodne ryby z grupy akantodów, charakterystycznej ze względu na liczne, wzmocnione kolcami płetwy
• początek podboju lądów przez rośliny; z późnego syluru pochodzą znaleziska pierwszych roślin naczyniowych (ryniofitów, zaliczanych dawniej do większej grupy określanej mianem psylofitów), aczkolwiek przypuszczalnie na lądach życie pojawiło się już wcześniej
• na ląd wyszły pierwsze zwierzęta; początkowo były to bezkręgowce, jednak krótko po sylurze (środkowy dewon) rozpoczął się podbój kontynentów przez pierwsze czworonożne kręgowce (grupa Tetrapoda)

Geografia

• w pobliżu południowego bieguna Ziemi znajdował się wielki kontynent Gondwana, w skład którego wchodziła współczesna Ameryka Południowa, Afryka, Indie, Australia oraz Antarktyda
• w umiarkowanych szerokościach geograficznych południowej półkuli położona była Baltika – kontynent obejmujący obszar współczesnej platformy wschodnioeuropejskiej, z Polską północno-wschodnią włącznie
• do Baltiki przyłączony był mikrokontynent Awalonia (moment połączenia obu tych fragmentów skorupy kontynentalnej datuje się na późny ordowik)
• Awalonia, tak jak Baltika, coraz bardziej zbliżała się do Laurencji; ruchy górotwórcze będące efektem kolizji tych trzech kontynentów, określane są mianem orogenezy kaledońskiej; Laurencję i Baltikę rozdzielał zamykający się ocean Iapetus
• z końcem syluru doszło do kolizji Baltiki oraz Laurencji; efektem tego zdarzenia było powstanie gór (orogenu kolizyjnego) w rejonie dzisiejszej zachodniej części Półwyspu Skandynawskiego; kolizja ta stanowiła kulminację orogenezy kaledońskiej
• po połączeniu się Laurencji i Baltiki z końcem syluru powstał kontynent Laurusja; w jego skład, oprócz dwóch wymienionych kontynentów wczesnopaleozoicznych weszła też Awalonia
• pomiędzy Awalonią a Gondwaną znajdowały się fragmenty kontynentalne należące do Armoryki; zaczęły się one oddzielać od Gondwany w ordowiku, krótko po powstaniu Awalonii
• oprócz wymienionych kontynentów istniało także kilka innych, na czele z Syberią oraz fragmentami skorupy budującymi dzisiaj podłoże Chin; oznacza to że platforma azjatycka w kształcie podobnym do dzisiejszego nie istniała w sylurze

Klimat

• ocieplenie klimatyczne po glacjale i zlodowaceniu późnoordowickim
• klimat ciepły zwłaszcza na Laurencji (Ameryka Północna), która znajdowała się w niskich szerokościach geograficznych
• coraz cieplejsze warunki panowały na Baltice, która przesuwała się powoli w kierunku równika; na obrzeżach tego kontynentu i w zalewających go morzach szelfowych powstawały budowle organiczne przypominające nieco dzisiejsze rafy, budowane między innymi przez koralowce i stromatoporoidy
• Gondwana znajdowała się w pobliżu bieguna południowego, panowały tam chłodniejsze warunki