Numulity – wielkie otwornice bentoniczne – żyły masowo w eoceńskich morzach. Dzisiaj stanowią jedne z najlepiej rozpoznawalnych skamieniałości z eocenu. Fot. Susanne Wilhelm.
Zobacz także Eocen w Polsce
Umowna jednostka geologiczna dziejów Ziemi o randze epoki. Jest to druga w kolejności epoka paleogenu.
Początek eocenu został wydatowany na około 56 mln lat temu. Eocen wchodzi w skład ery kenozoicznej oraz okresu paleogeńskiego. Następuje po paleocenie i przed oligocenem. Eocen zakończył się około 34 mln lat temu.
W skład eocenu wchodzą cztery wydzielone przez geologów wieki: iprez (najstarszy), lutet, barton i priabon (najmłodszy).
Najważniejsze wydarzenia
- 47 mln lat temu – początek kolizji mikrokontynentu Apulia (Adria) z Europą; była to jedno z najważniejszych zdarzeń orogenezy alpejskiej. Apulia stanowiła w eocenie odpowiednik dzisiejszego Adriatyku, fragmentu Włoch, południowej części Alp, Bałkanów oraz Grecji,
- mikrokontynenty Alp Wschodnich, Zachodnich Karpat Wewnętrznych (do nich zaliczamy Tatry oraz Pieniński Pas Skałkowy), Cisy oraz kilka mniejszych fragmentów skorupy kontynentalnej łączyły się, tworząc Alkapę (ang. ALCAPA); później kontynent ten został dołączony do Europy,
- kolizja bloku iberyjskiego (Hiszpania) z Europą, powstawanie Pirenejów,
- stopniowe zamykanie oceanu Tetyda, oddzielającego Eurazję od Afryki oraz Półwyspu Indyjskiego; ruchy górotwórcze zachodzące w trakcie tego zdarzenia określane są mianem orogenezy alpejskiej,
- Grenlandia oddziela się od Europy,
- 45-40 mln lat temu – otwarcie zbiornika morskiego pomiędzy Antarktydą i Australią; Australia rozpoczyna szybkie przesuwanie się w kierunku niskich szerokości geograficznych; zmiana cyrkulacji oceanicznej spowodowana rozpadem kontynentów stanowiących wcześniej część Gondwany doprowadziła prawdopodobnie do pojawienia się zlodowaceń na Antarktydzie,
- wypiętrzenie zachodniej części Ameryki Północnej, związane z ruchami orogenezy laramijskiej,
- silny wulkanizm na terenie zachodniej części Ameryki Północnej, między innymi w dzisiejszym Parku Narodowym Yellowstone,
- 50 mln lat temu – Półwysep Indyjski zbliża się do Indii; początek powstawania Himalajów,
- 55 mln lat temu – pierwsze ślady zlodowaceń na Antarktydzie; po krótkim epizodzie glacjalnym klimat uległ ociepleniu około 50 mln lat temu,
- po ciepłym wczesnym eocenie kilka silnych ochłodzeń; temperatura wód morskich spadała bardzo gwałtownie (w geologicznej skali czasu).
Świat w eocenie (45 mln lat temu). Na południe od Europy i Azji rozpościerał się nieistniejący dzisiaj ocean Tetyda. Uwaga – na mapę zostało naniesione współczesne ukształtowanie lądów, które nie istniało w eocenie. Ma ono tylko znaczenie poglądowe. Przeczytaj więcej o rekonstrukcji i zobacz źródła danych.
Najważniejsze fakty związane z biosferą
- w późnym eocenie wyginięcie wielu prymitywnych grup ssaków oraz wielu gatunków ciepłolubnych roślin (efekt zmian klimatycznych),
- powstawanie bursztynu z zastygłej żywicy roślin szpilkowych (sosna Pinus succinifera),
- liczne duże otwornice bentoniczne należące do grupy numulitów; często tworzyły one nagromadzenia skałotwórcze, tak zwane wapienie numulitowe,
- migracje zwierząt pomiędzy Europą i Ameryką Północną, które nie były jeszcze ostatecznie rozdzielone Oceanem Atlantyckim; a w późnym eocenie migracje pomiędzy Europą i Azją (na skutek zamknięcia cieśniny Turgaj),
- szybka ewolucja ssaków łożyskowych; w eocenie pojawiło się wiele z istniejących dziś rzędów ssaków; liczba rodzin była zbliżona do współczesnej,
- pierwsze nietoperze, konie oraz małpy.
