Grupa skał okruchowych zbudowanych głównie (co najmniej 3/4 objętości) z okruchów będących produktami erupcji wulkanicznych. Ziarna takie nazywane są niekiedy piroklastami. Ich pochodzenie jest bardziej zbliżone genezie skał magmowych wulkanicznych niż osadowych, tym niemniej powstają one w drodze nagromadzenia okruchów mineralnych/skalnych, tak jak skały osadowe okruchowe.
Większość skał piroklastycznych tworzy się w wyniku eksplozywnych erupcji wulkanicznych. Gwałtowne wydostawanie się magmy (a właściwie lawy) na powierzchnię powoduje uwolnienie zawartych w niej gazów, a to prowadzi do eksplozji i wyrzucenia fragmentów lawy w powietrze. Erupcja może mieć też związek z kontaktem gorącej lawy z wodą lub lodem. Powstają w ten sposób ogromne ilości pary wodnej, a zmiany objętości związane z przejściem wody pomiędzy stanami skupienia prowadzą do eksplozji.
Erupcje powodują szybkie wyrzucenie i transport ziaren (piroklastów), które mogą się rozpraszać na odległości liczone w setkach i tysiącach kilometrów (pył wulkaniczny). Opadają one grawitacyjnie na powierzchnie, lub są osadzane z wody. Ulewne deszcze następujące po opadzie materiału piroklastycznego uruchamiają z kolei pył wulkaniczny, przemieszczając go w postaci spływów błotnych (tak zwane lahary), które w wielu przypadkach mają dla człowieka bardziej tragiczne następstwa niż sama erupcja wulkaniczna.
Rozmiary piroklastów tworzących skały piroklastyczne mogą być różne – tak jak w przypadku każdej skały osadowej okruchowej. Największe (>64 mm średnicy) to tak zwane bloki (zazwyczaj kanciaste) oraz bomby wulkaniczne (często obłe), mniejsze (>2 mm średnicy) to lapille. Mniejsze średnice ziaren (czyli frakcja) dają osad w postaci tak zwanego popiołu wulkanicznego, a najdrobniejszy osad to pył wulkaniczny.
Scoria – skała powstająca z materiału piroklastycznego, najczęściej o składzie bazaltu. Szerokość okazu: 12 cm.
Tak jak inne skały osadowe okruchowe, tak i piroklastyczne mogą stać się skałami zwięzłymi. Otrzymują one swoje nazwy w zależności od średnicy i stopnia obtoczenia ziaren:
- brekcja piroklastyczna (>75% objętości to ostrokrawędziste bloki wulkaniczne),
- aglomeraty (zaokrąglony osad z frakcji bomb wulkanicznych),
- tufy (zwięzły osad o frakcji lapilli oraz popiołowej/pyłowej).
Polski tuf wulkaniczny z Filipowic koło Trzebini (na zachód od Krakowa). Tuf ten liczy sobie blisko 300 milionów lat i powstał w schyłku ery paleozoicznej, gdy tereny dzisiejszej południowej Polski były pokryte wielkimi, aktywnymi wulkanami. Szerokość okazu: 14 cm.
