Rekonstrukcja archeopteryksa z późnej jury, uważanego przez niektórych paleontologów za pierwszego ptaka (źr. Wikimedia).
Jura to w tabeli stratygraficznej drugi okres ery mezozoicznej. Jura rozpoczęła się 201 mln lat temu, z końcem triasu, a skończyła 145 mln lat temu, wraz z początkiem kredy. Okres jurajski dzielony jest na trzy epoki: jurę wczesną, środkową i późną.
Najważniejsze informacje
Życie
- powszechne były gady, zarówno lądowe (dinozaury), jak i morskie (plezjozaury, ichtiozaury) oraz latające
- pojawiły się pierwsze ptaki (według niektórych paleontologów pierwszym ptakiem był rodzaj Archeopteryx z górnej jury dzisiejszej Bawarii)
- wśród roślin powszechne były sagowce, paprocie nasienne, miłorzębowe, benetyty, cisowate i cypryśnikowate
- w morzach bujnie rozwijały się gąbki oraz koralowce, tworząc budowle organiczne (rafy, biohermy); biohermy gąbkowe zachowały się między innymi w wapieniach górnej jury w południowej Polsce (Jura Krakowsko-Częstochowska)
- najbardziej rozpoznawalnymi skamieniałościami jurajskich zwierząt morskich są amonity, należące do grupy głowonogów; inną popularną grupą głowonogów były belemnity
- powszechne były również małże i ślimaki, których liczne skamieniałości znajdowane są w wapieniach jurajskich
Klimat w jurze
- klimat był ciepły; w morzach powszechnie rozwijały się budowle organiczne, w tym rafy koralowe oraz biohermy gąbkowe
- w wielu miejscach powstawały osady wskazujące na ciepły klimat – między innymi ewaporaty oraz terra rosa
- w północnych rejonach globu tworzyło się chłodne morze – tak zwany zbiornik borealny; na terenie dzisiejszej Europy można odróżnić osady morza borealnego od leżącego na południu, cieplejszego oceanu Tetyda; wiele organizmów (między innymi amonity) wykazywały prowincjonalizm, żyjąc tylko w jednym z tych zbiorników; różnice temperatury pomiędzy ciepłymi i chłodnymi morzami nie były jednak duże
Paleogeografia jury
- większość lądów na kuli ziemskiej wchodziła w skład rozpadającego się superkontynentu Pangea
- powstawał Ocean Atlantycki; w triasie istniał jedynie ryft, natomiast zaczęła tworzyć się centralna część dzisiejszego Atlantyku (pomiędzy Afryką i Ameryką Północną)
- poszerzał się ocean Tetyda, dzielący Laurazję i Gondwanę; poszerzały się także peryferyjne zbiorniki stanowiące część tego oceanu – między innymi Ocean Penniński, którego część stanowił basen pieniński (jego osady zachowały się do dzisiaj w polskich Pieninach)
- od strony Tetydy w obszar dzisiejszej Europy wnikały ryfty, które powodowały powstawanie i poszerzanie się zbiorników morskich; ich osady zostały później sfałdowane i utworzyły góry dzisiejszej południowej Europy
- w południowej Azji dochodziło do intensywnych ruchów górotwórczych, będących efektem przyłączania mikrokontynentów kimeryjskich (kimeryjskie fazy górotwórcze)
- około 200-175 mln lat temu miała miejsce intensywna działalność wulkaniczna na obszarze południowej Gondwany; była ona związana z rozpadem tego kontynentu, istniejącego od późnego neoproterozoiku
