Zaznacz stronę

Węglany

Jest to jedna z gromad minerałów. Więcej informacji o klasyfikacji minerałów można znaleźć na tej stronie.

Ważna gromada obejmująca między innymi niektóre minerały skałotwórcze, czyli stanowiące istotny składnik wielu skał. Mają również duże znaczenie gospodarcze. Powstają przede wszystkim w wyniku wytrącania z roztworów w warunkach normalnego ciśnienia oraz temperatur, choć mogą także tworzyć się w końcowych stadiach zastygania magmy, w wyniku tak zwanych procesów hydrotermalnych.

Węglany dzielone są na szereg klas:

  • węglany bezwodne (bardzo rozpowszechnione),
  • węglany kwaśne (wodorowęglany), powstające z reguły w jeziorach,
  • węglany uwodnione (zawierają wodę; może się ona pojawiać także w wodorowęglanach oraz węglanach z dodatkowym anionem),
  • węglany zawierające oprócz jonu węglanowego także inny anion (dzielone są na bezwodne i uwodnione).

Wśród nich najistotniejsze są węglany bezwodne oraz zawierające dodatkowy anion.

Węglany bezwodne

Dzielone są na:

  • węglany proste (zawierają jeden kation),
  • węglany podwójne (zawierają dwa kationy).

Węglany proste

Wśród węglanów prostych najważniejsza jest grupa kalcytu, skupiająca węglany metali dwuwartościowych, krystalizujące w układzie trygonalnym. Wśród nich najbardziej rozpowszechnione minerały to:

  • kalcyt (węglan wapnia),
  • magnezyt (węglan magnezu),
  • syderyt (węglan żelaza).

Najpowszechniejszym minerałem jest kalcyt. Występuje on na terenie niemal całej Polski, budując wspólnie z dolomitem skały osadowe chemiczne i organogeniczne. Tworzy także stalaktyty i stalagmity.

Magnezyt również występuje na terenie naszego kraju, na obszarze Dolnego Śląska, gdzie towarzyszy skałom serpentynitowym. Znany jest z Sobótki, Jordanowa Śląskiego, Szklar koło Ząbkowic Śląskich. Eksploatowany jest w celu pozyskania magnezu oraz do produkcji materiałów ogniotrwałych.

Syderyt wykorzystywano jako rudę żelaza. Występuje w osadach jury środkowej w okolicach Częstochowy, a także koło Starachowic i Łęczycy. W mniejszych ilościach znany jest z Górnego Śląska i z osadów karbońskich Lubelszczyzny, a ponadto z Dolnego Śląska oraz Karpat fliszowych.

Drugi ważny zespół węglanów prostych tworzy grupa aragonitu. W odróżnieniu od minerałów grupy kalcytu jej przedstawiciele krystalizują w układzie rombowym. Największe znaczenie ma aragonit – węglan wapnia. Wykazuje on skład chemiczny kalcytu, jednak inne cechy. Z czasem przechodzi zresztą w kalcyt. To dlatego aragonit jest rzadki w starszych osadach. Powstaje on w szkieletach organizmów morskich, budując między innymi perły. Aragonit krystalizuje też z gorących źródeł, a więc jest produktem działalności wulkanicznej. W Polsce pojawia się zwłaszcza w pustkach dolnośląskich bazaltów, a więc stosunkowo młodych skałach wulkanicznych.

Kryształy spatu islandzkiego - przezroczystej odmiany minerału kalcytu.

Kryształy spatu islandzkiego – przezroczystej odmiany minerału kalcytu.

Kryształy kalcytu - jednego z najważniejszych minerałów budujących skały.

Kryształy kalcytu – jednego z najważniejszych minerałów budujących skały. Okaz pochodzi z Gór Świętokrzyskich, ma około 9 cm szerokości.

Kryształy kalcytu na marmurze ze Sławniowic koło Nysy.

Kryształy kalcytu na marmurze ze Sławniowic koło Nysy.

Aragonit.

Skupienia aragonitu. Minerał ten często krystalizuje z gorących źródeł, stanowiąc jeden z produktów zjawisk wulkanicznych.

Węglany podwójne

W tej grupie węglanów bezwodnych największe znaczenie odgrywa dolomit – węglan wapnia oraz magnezu. Ma on znaczenie skałotwórcze, będąc głównym budulcem skał osadowych chemicznych określanych mianem dolomitów (taka sama nazwa jak w przypadku minerału). W Polsce występują one zwłaszcza na Górnym Śląsku, gdzie pochodzą one z okresu triasowego i zawierają bogate złoża rud cynku i ołowiu. Znane są także skały osadowe powstałe z przeobrażenia dolomitów – marmury dolomitowe. W Polsce pojawiają się one na Dolnym Śląsku.

Węglany bezwodne z drugim anionem

Do tej klasy należy malachit – ceniony kamień ozdobny. Powstaje w wyniku utleniania rud miedzi. W Polsce stosunkowo rzadki, choć znany jest z Gór Świętokrzyskich oraz Dolnego Śląska. Najpiękniejsze okazy znajdujące się w sprzedaży pochodzą przede wszystkim ze środkowej Afryki.

Malachit z Demokratycznej Republiki Konga.

Malachit z Demokratycznej Republiki Konga. Źródło: Wikimedia Commons.