Miliony lat historii Torunia

Wycieczki śladami najdawniejszej historii miasta Kopernika

Gdyby nie:

miliony lat wędrówek i kolizji kontynentów, w trakcie których powstawały skały i kamienie dekoracyjne,
dziesiątki tysięcy lat zlodowaceń,
tysiące lat pracy wód Wisły i Drwęcy, roślin i zwierząt,
setki lat działalności człowieka

Toruń nie mógłby istnieć.

Zobacz, w jaki sposób tamte wydarzenia ukształtowały oblicze miasta.
Wybierz się na wycieczkę po Toruniu i znajdź ukryte w nim pamiątki po wydarzeniach sprzed tysięcy, a nawet – milionów lat.
Dowiedz się, jak powstała dowolna forma terenu na obszarze miasta: wzgórze, dolina, jezioro… I sprawdź, co znajduje się pod Twoimi stopami.

Kamień i architektura

Dowiedz się skąd pochodzą skały wykorzystane w fasadach i posadzkach zabytkowych budynków miasta.

Skamieniałości w budynkach Torunia

Znajdź skamieniałości wymarłych zwierząt sprzed milionów lat, ukryte w posadzkach katedry i innych zabytków Torunia.

Pamiątki po lądolodzie

Gdyby nie ogromna pokrywa lodowa, która co najmniej kilkakrotnie przesunęła się ponad Toruniem, nie byłoby skał, które wraz z lodem przybyły do nas ze Skandynawii. Dziś możemy je podziwiać na brukowanych ulicach starówki.

Pół miliarda lat historii

Na terenie miasta ukryte są skały pochodzące z wielu miejsc Polski, a także Europy oraz innych kontynentów. Dowiedz się, gdzie je znaleźć – i poznaj ich historię liczącą wiele milionów lat.

Wisła kształtuje obraz miasta

To rzece Toruń zawdzięcza swój unikalny charakter, odróżniający go od wielu innych polskich miast położonych na obszarach polodowcowych. Zobacz pamiątki po dawnych korytach Wisły oraz powodziach z przeszłości.

Ceglany Toruń

Nie byłoby toruńskiego gotyku, gdyby nie cegielnie rozsiane wokół budującego się miasta. Dowiedz się, gdzie były one położone, i skąd brały surowiec do produkcji cegieł.

Interaktywna mapa Torunia

Kliknij mapę w dowolnym miejscu, by dowiedzieć się, co znajduje się pod Twoimi stopami. Z kolei po naciśnięciu jednego z 80 markerów poznasz obiekty, do których warto wybrać się, by znaleźć pamiątki po historii sprzed tysięcy oraz milionów lat.

Jak tworzył się krajobraz Torunia?

Około 25 tysięcy lat temu na teren Polski po raz ostatni wkroczył lądolód skandynawski. To on w dużej mierze odpowiada za dzisiejsze oblicze miasta. Nawet Wisła nie odcisnęła tak mocnego piętna na obrazie Torunia, posłusznie dopasowując się do ram nakreślonych przez lądolód.

Zasięg lądolodu w fazie poznańskiej, z lokalizacją dzisiejszego Torunia.

Niecałe 20 tysięcy lat temu...

Początkowo czasza lodowa sięgnęła daleko na południe, przykrywając okolice Torunia setkami metrów lodu. Strumienie wody z topiącego się lądolodu spływały piaszczystymi równinami sandrowymi, a następnie kierowały się pradolinami w kierunku zachodnim. W tym czasie w otoczeniu Torunia lądolód odkładał gliny lodowcowe, a w nich głazy nazywane narzutniakami. Można je dzisiaj oglądać w brukach starówki oraz w murach miasta i zamku.

Torun podczas fazy pomorskiej zlodowacenia północnopolskiego (Wisły).

Około 17 tysięcy lat temu...

W kolejnych tysiącach lat więcej lodu ubywało niż docierało ze Skandynawii i wielka czasza lodowa zaczęła się wycofywać ku północy. Około 17-16 tysięcy lat temu zatrzymała się na Pomorzu – to wydarzenie określane jest mianem fazy pomorskiej zlodowacenia Wisły (północnopolskiego). W tym czasie wody z topiącego się lądolodu zmierzały na południe wielkimi równinami noszącymi nazwę sandrów. W okolicy Torunia zmieniały kierunek i płynęły dalej na zachód dnem powstającej Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej.

Te ogromne masy wód pozostawiły po sobie szeroką, piaszczystą i płaską dolinę, na dnie której dużo później wybudowano Toruń. Po opuszczeniu przez lądolód terenu obecnej Polski pradolinę zajęła Wisła, która dodatkowo rzeźbiła jej dno, tworząc system płaskich teras zalewowych i nadzalewowych, oddzielonych stromymi zboczami. Są one nadal czytelne w krajobrazie miasta.

W surowym klimacie krótko po opuszczeniu Polski przez lądolód piaski pradoliny nie mogły zostać pokryte roślinnością. Miliardy ziarenek piasku mogły więc zostać uniesione przez wiatr i uformowane w wydmy. Wiele z tych wydm zostało całkowicie zrównanych: miejsca, w których się niegdyś znajdowały znaczą już tylko nazwy ulic. Na mapie znajdziesz również lokalizacje tych niegdyś wędrujących wydm, tworzących całe pola wydmowe na monotonnym dnie pradoliny.

Literatura

Mapa wykorzystuje następujące naukowe źródła informacji:

Błaszkiewicz, M., Kordowski, J., 2017. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz 322 – Kowalewo Pomorskie (N-34-98-D). PIG-PIB, Warszawa.
Jeziorski, J., 1995. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz 361 – Aleksandrów Kujawski (N-34-110-A). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Molewski, P., 2015. Pierwotne cechy rzeźby terenu, powierzchniowej budowy geologicznej i stosunków wodnych obszaru Zespołu Staromiejskiego w Toruniu i jego bliskich przedmieść na podstawie analizy geoprzestrzennej. Archaeologia Historica Polona, 23, 281-307.
Molewski, P., 2021. Anthropogenic degradation of dunes within a city: a disappearing feature of the cultural landscape of Toruń (Poland). Journal of Maps, 17, 162-169.
Molewski, P., Juśkiewicz, W., 2013. Próba rekonstrukcji pierwotnej rzeźby obszaru Zespołu Staromiejskiego w Toruniu i jego bliskich przedmieść na podstawie geoinformacji geologicznej i historycznej. Landform Analysis, 25, 115-124.
Molewski, P., Weckwerth, P., 2018. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz 321 – Toruń (N-34-98-C). PIG-PIB, Warszawa.
Sylwestrzak, H., Kachnic, J., 2010. Kamienne tworzywo sztuki. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 350 str.