To jest strona w katalogu form rzeźby terenu związanych z działalnością lodowców i lądolodów. Kemy to formy fluwioglacjalne (związane z wodami roztopowymi pochodzącymi z lodowców/lądolodów), akumulacyjne (czyli powstające na skutek depozycji materiału).
Pagórki, często o płaskiej powierzchni szczytowej lub wzgórza o wysokości od kilku do kilkunastu metrów (rzadziej do 30 metrów) i średnicy kilkuset metrów. Powstawały w obniżeniach na powierzchni lodowca/lądolodu lub w zagłębieniach pomiędzy bryłami tak zwanego martwego lodu, pozostawionymi na swoim przedpolu przez wycofujący się lądolód.
Kemy często występują w skupieniach, tworząc całe pola kemowe, podczas gdy w innych miejscach znajdujących się pod pokrywą lądolodu w trakcie tego samego zlodowacenia mogą one w ogóle się nie pojawiać. Stanowią one bowiem wyznacznik tak zwanej deglacjacji arealnej, która polega na rozpadzie czoła lądolodu podczas jego wycofywania. W odróżnieniu od deglacjacji frontalnej proces ten pozostawia na przedpolu lodowca lub lądolodu wielu brył lodu, pomiędzy którymi tworzą się osady kemowe.
W szczelinach między powoli topniejącymi płatami lodu tworzyły się obniżenia wypełnione wodą, do których uchodziły potoki. Osadzały one materiał, który po zaniku otaczających brył lodowych utworzył wzniesienia – dzisiejsze kemy. Jeśli osad odkładany był przez płynące wody roztopowe, to powstała w ten sposób forma rzeźby może być określona mianem kemu fluwioglacjalnego. W centralnych częściach zagłębień między płatami lodu depozycja materiału zachodziła w wodach stojących: w ten sposób tworzyły się kemy limnoglacjalne (czyli o genezie związanej z jeziorami).
Kemy i terasy kemowe na terenie Polski – mapa.
Kem w okolicach Ceradza Kościelnego koło Poznania.
Wyspa Zamkowa na Jeziorze Góreckim w Wielkopolskim Parku Narodowym (po lewej, z widoczną ruiną zameczku) to kem wznoszący się ponad wodami jeziora.
Kem w Radomnie koło Iławy.
Kemy oraz terasy kemowe zbudowane są głównie z piasków (warstwowanych) i mułków, rzadziej żwirów. Tworzy je zatem osad drobniejszy (o mniejszych średnicach ziaren) niż w przypadku ozów. Osiągają też one mniejsze rozmiary.
Kemy mogą powstawać na granicach rynien subglacjalnych (nazywanych popularnie polodowcowymi). Wzdłuż krawędzi takich rynien dochodziło do pękania lądolodu, tworzyły się duże szczeliny (przetainy), w których składany był osad budujący obecnie kemy.
Widziany z powietrza fragment kemu Zimmerman w Ohio (USA). Wzniesienie powstało podczas zlodowaceń epoki plejstoceńskiej, tak jak polskie kemy. Fot. Wikimedia Commons.
Terasy kemowe
Są to wąskie, kilkudziesięciometrowej szerokości formy przypominające progi lub stopnie znajdujące się na stokach starszych form, najczęściej wysoczyzny polodowcowej lub moreny czołowej. Terasy kemowe powstają z reguły nieco później niż większość kemów, kiedy wolne od lodu są już większe powierzchnie terenu. Martwy lód zalega wtedy głównie w większych obniżeniach mis końcowych oraz rynien polodowcowych. Terasy kemowe tworzą się na kontakcie pomiędzy bryłami martwego lodu, często zalegającymi w centrum rynien polodowcowych, a zboczami tych rynien. Ich osady mogą być miejscami przykryte spływowymi glinami zwałowymi: spełzają one z sąsiadującej wysoczyzny na terasę.
Powierzchnia terasy kemowej jest zazwyczaj lekko nachylona w kierunku sąsiadującego obniżenia. Jej krawędź jest wyraźnie zaznaczona w terenie. Niekiedy wzdłuż stoku mogą występować dwa lub trzy poziomy teras kemowych. Jej wnętrze budują przede wszystkim warstwowane osady piaszczysto-żwirowe.
Terasa kemowa przyklejona do znajdującej się za nią wysoczyzny morenowej, widziana z dla doliny rynnowej. Dobrze widoczna jest charakterystyczna, spłaszczona powierzchnia wierzchołkowa.
Stoliwa kemowe
Stoliwa kemowe tworzą się w początkowych stadiach rozpadu czaszy lodowej na oddzielne bloki, wcześniej niż typowe kemy oraz terasy kemowe. Powstają w wąskich szczelinach lądolodu. Osad budujący taką formę jest słabo wysortowany, przede wszystkim gruboziarnisty. W jego obrębie mogą znajdować się soczewki gliny spływającej z sąsiadującej czaszy lodowej. Osady stoliw kemowych mogą być zdeformowane na skutek utraty podparcia ze strony ścian lodowych lub oderwania się od nich dużych brył.
Stoliwa kemowe zostały opisane z terenu Podlasia. Charakterystyczne są też dla okolic Konina i Turku (Złota Góra, Góry Szadowskie).
Duże plateau (stoliwo) kemowe. Miejscowość Łąkie na południe od Bytowa.
