Zaznacz stronę

Siarczany

Jest to jedna z gromad minerałów. Więcej informacji o klasyfikacji minerałów można znaleźć na tej stronie.

Niezbyt twarde, przezroczyste lub zabarwione na różne kolory minerały zawierające anion siarczanowy. Tworzą się przede wszystkim w wyniku wytrącania z wód morskich oraz w słonych jeziorach. Mogą powstawać również w związku z działalnością magmową, w wyniku tak zwanych procesów hydrotermalnych. Sporadycznie tworzą się także w wyniku utleniania rud metali.

Dzielone są na następujące klasy:

  • siarczany bezwodne, w tym także zawierające drugi anion,
  • siarczany uwodnione proste (z jednym kationem) oraz złożone (więcej kationów), w tym także zawierające drugi anion,
  • siarczany kwaśne.

Siarczany bezwodne

Duża grupa minerałów wytrącających się z wód morskich i jeziornych, rzadko stanowiących produkt działalności wulkanicznej. Mogą tworzyć duże nagromadzenia.

Do klasy tej zaliczane są następujące popularne minerały:

  • anhydryt (siarczan wapnia),
  • baryt (siarczan baru),
  • celestyn (siarczan strontu).

Minerały te występują pospolicie w skałach osadowych Polski. Anhydryt towarzyszy złożom soli kamiennej, zarówno z okresu permskiego, jak i z miocenu. Baryt znany jest z wielu stanowisk na Dolnym Śląsku, zwłaszcza ze Stanisławowa koło Jawora, Boguszowa-Gorc koło Wałbrzycha, ale pojawia się też w Górach Świętokrzyskich oraz w Tatrach i w złożach węgla kamiennego Górnego Śląska. Celestyn z kolei towarzyszy siarce rodzimej między Krakowem a Tarnobrzegiem (Machów, Posądza, Swoszowice), gdzie występuje w osadach morza epoki mioceńskiej.

Inne kryształy anhydrytu pochodzące z polskiego halitu.

Kryształy anhydrytu pochodzące ze złoża soli kamiennej (Kłodawa; fot. Kwiatkowski, Jaworska).

Siarczany uwodnione

Tak jak inne siarczany najczęściej tworzą się w wyniku parowania (ewaporacji) wód morskich i jeziornych. Niektóre z nich są jednak produktem wietrzenia (utlenianiem rud metali) lub powstają na skutek działalności wulkanicznej.

Do tej grupy zaliczane są zwłaszcza:

  • gips (uwodniony siarczan wapnia),
  • polihalit (uwodniony siarczan wapnia, magnezu i potasu).

W Polsce szczególnie powszechny jest gips. Powstał on jako produkt ewaporacji w gorących, silnie zasolonych morzach okresów permskiego i epoki mioceńskiej. Może też tworzyć się w drodze hydratacji (uwodnienia) anhydrytu. Często towarzyszy soli kamiennej. Najważniejsze złoża znajdują się:

  • w dolinie Nidy, gdzie minerał ten tworzy pokłady skał gipsowych o grubościach (miąższościach) do kilkudziesięciu metrów,
  • w Nowym Lądzie i Niwnicach na Dolnym Śląsku,
  • w osadach mioceńskich Górnego Śląska.

Zbite, jasne skupienia gipsu nazywane są alabastrem – stanowi on kamień dekoracyjny. W Polsce jest on znany z okolic Kańczugi na Podkarpaciu.

Gips szablasty z miocenu.

Gips szablasty (nazwany tak ze względu na widoczne na fotografii charakterystyczne kształty kryształów minerału gipsu) powstały w morzu mioceńskim, które sięgało południowych skłonów Gór Świętokrzyskich). Odsłonięcie to znajduje się w dolinie Nidy.

Skały gipsowe z Doliny Nidy; pojedyncze kryształy widoczne na zdjęciu mają kilkanaście centymetrów długości.

Skały gipsowe z Doliny Nidy; pojedyncze kryształy widoczne na zdjęciu mają kilkanaście centymetrów długości.

Selenit - włóknista odmiana minerału gipsu.

Selenit – włóknista odmiana minerału gipsu.

Gips cechsztyński z Legnicko-Głogowskiego Zagłębia Miedziowego.

Gips z Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego (Dolny Śląsk).