Paleozoik

Najstarsza era eonu fanerozoicznego. Zaczęła się około 540 mln lat temu, a skończyła 250 mln lat temu (zobacz też Tabela stratygraficzna).

Paleozoik został umownie podzielony na sześć okresów: kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon oraz perm.

Główne wydarzenia ery paleozoicznej to między innymi:

1. w kambrze:
   • kambryjska eksplozja życia – pojawienie się bogatej i zróżnicowanej fauny szkieletowej; wyodrębnienie się niemal wszystkich najważniejszych grup zwierząt morskich istniejących do dzisiaj
   • ostateczny rozpad superkontynentu Rodinia lub, według innych hipotez, utworzonego w późnym neoproterozoiku kontynentu Pannocja
2. w ordowiku:
   • wielka radiacja ordowicka, czyli gwałtowny wzrost bioróżnorodności w oceanach; nastąpił on po wymieraniu w końcu kambru
   • z końcem ordowiku (w hirnancie) zlodowacenie, a także pierwsze wymieranie spośród zaliczonych do tak zwanej “wielkiej piątki”
   • powstanie mikrokontynentu Awalonia oraz zespołu mikrokontynentów Armoryka; jeszcze w kambrze stanowiły one część kontynentu Gondwana, natomiast w paleozoiku zostały przyłączone do dzisiejszej Europy (czyli ówczesnej Baltiki i Laurusji),
   • z końcem ordowiku przyłączenie Awalonii do Baltiki; w ten sposób południowa część Wysp Brytyjskich, Holandia, Belgia i północne Niemcy stają się częścią tworzącej się dopiero Europy
3. w sylurze:
   • wyjście roślin i zwierząt bezkręgowych na ląd; pierwsze rośliny mogły jednak się tam pojawić już w ordowiku
   • w morzach tworzą się struktury przypominające współczesne rafy, budowane przez koralowce oraz gąbki z grupy stromatoporoidów,
   • dzisiejsza Europa (a wówczas Baltika) zbliża się do równika; tropikalne warunki klimatyczne na obszarze współczesnej północno-wschodniej Polski
   • z końcem syluru kolizja Baltiki (dzisiejsza platforma wschodnioeuropejska) z Laurencją (platforma północnoamerykańska), przy jednoczesnym przyłączeniu Awalonii do powstającego kontynentu Laurusja; główna faza orogenezy kaledońskiej
   • w efekcie ruchów górotwórczych z końcem syluru morze ustępuje z dużych obszarów dzisiejszej Europy Środkowej i Zachodniej
4. w dewonie:
   • wyjście kręgowców na ląd; pierwsze płazy
   • pierwsze lasy
   • w ciepłych morzach strefy tropikalnej bujnie rozwijały się rafopodobne budowle organiczne
   • w późnym dewonie (w pobliżu granicy pomiędzy wiekami fran oraz famen) wielkie wymieranie; przerwany rozwój dewońskich raf
   • na terenie dzisiejszej Europy (wówczas Laurusji) początkowo warunki głównie lądowe; podczas dewonu transgresja morska
   • współczesna Europa znajduje się na równiku; pozostałości rafopodobnych struktur organicznych znalezione zostały między innymi w Polsce, w Górach Świętokrzyskich
   • z początkiem dewonu kończy się orogeneza kaledońska; Baltika, Laurencja i Awalonia tworzą jeden kontynent: Laurusję
   • do Laurusji zbliżają się mikrokontynenty określane zbiorczą nazwą Armoryka; w bezpośrednim sąsiedztwie Laurusji znajdują się one już we wczesnym dewonie, gdy zamknięty zostaje Ocean Reicki
5. w karbonie:
   • na lądach dominują płazy; w ciepłym klimacie tworzą się wielkie lasy i torfowiska; wśród roślin lądowych dominują widłakowate, skrzypowe oraz paprocie, ale pojawiają się także nagonasienne (kordaity)
   • w trakcie orogenezy waryscyjskiej do Laurusji przyłączona zostaje Armoryka, a także znajdująca się dalej na południe Gondwana; w ten sposób powstaje superkontynent Pangea, który z końcem permu skupi w sobie niemal wszystkie lądy całej kuli ziemskiej
   • przyłączenie Armoryki do Laurusji sprawia, że tworząca się ciągle Europa zostaje powiększona o teren dzisiejszej Francji, północnej Hiszpanii, środkowych Niemiec, Czech i południowo-zachodniej Polski (Sudety)
   • ruchy górotwórcze orogenezy waryscyjskiej powodują wycofanie się morza, a następnie wypiętrzenie na terenie dzisiejszej Europy Środkowej ogromnych pasm górskich; wewnątrz nich oraz na ich przedpolu tworzyły się rozległe zapadliska śródgórskie i przedgórskie, w których powstawały bogate złoża węgla kamiennego
   • teren dzisiejszej Europy znajduje się w rejonie równika; na obszarach wynurzonych rosną wielkie lasy
6. w permie:
   • płazy ustępują powoli gadom ssakokształtnym; wśród roślin lądowych widłakowate i paprocie ustępują z kolei roślinom nagonasiennym; pojawiają się też istniejące do dziś miłorzębowate i sagowce
   • z końcem permu największe wielkie wymieranie w historii życia na Ziemi; ginie ponad 90 procent morskich gatunków zwierząt
   • powstaje Pangea; do wschodnich krańców dzisiejszej Europy (w rejonie Uralu) przyłączona zostaje Syberia wraz z Kazachstanią; część Pangei obejmująca Amerykę Północną, Europę i północną część Azji nazywana bywa Laurazją
   • na terenie współczesnej Europy początkowo dominują warunki lądowe (efekt ruchów górotwórczych orogenezy waryscyjskiej), stopniowo – wraz z niszczeniem waryscyjskich pasm górskich – na tereny te wkracza morze, zwłaszcza podczas tak zwanej transgresji cechsztyńskiej
   • klimat się osusza; w płytkich morzach strefy tropikalnej i zwrotnikowej powstają złoża ewaporatów w postaci cyklotemów solnych, na które składają się: łupki miedzionośne, dolomity i wapienie, gipsy oraz anhydryty, a także sole kamienne i potasowo-magnezowe; złoża takie występują między innymi w centralnej i południowo-zachodniej Polsce