W późnym triasie na terenie dzisiejszej Polski żyły wielkie gady, których szczątki znajdowane są dzisiaj na terenie Śląska Opolskiego. Na rekonstrukcji silezaur i rauizuch. Modele z Muzeum Ewolucji PAN (źr. Wikimedia).
W tabeli stratygraficznej pierwszy (najstarszy) okres ery mezozoicznej. Rozpoczął się 252 mln lat temu, z końcem permu (paleozoik), a skończył 201 mln lat temu, wraz z początkiem jury. Trias dzielony jest na trzy epoki: trias wczesny, środkowy i późny.
Najważniejsze informacje
Życie
- na lądach żyły i szybko ewoluowały płazy oraz gady; stanowiska ze skamieniałościami tych zwierząt znajdują się również w Polsce – najbardziej znane to Krasiejów na Śląsku Opolskim
- w triasie pojawiły się również dinozaury
- pod koniec triasu pojawiły się ssaki (rodzaj Adelobasileus oraz morganukodonty) – od około 225 mln lat temu; w mezozoiku ssaki nie odgrywały znaczącej roli, a lądy zdominowały dopiero w paleogenie, po wyginięciu wielkich gadów (dinozaurów)
- w triasie pojawiły się też grupy płazów i gadów istniejące do dziś – między innymi żaby oraz żółwie
- wśród roślin dominowały nagonasienne (między innymi sagowce, miłorzębowe, a także drzewa szpilkowe), poza tym nadal liczni byli także przedstawiciele widłakowatych, skrzypowych i paprociowych
- trias zakończył się jednym z największych wymierań w historii Ziemi; wyginęły wówczas między innymi liczne gady, głowonogi, w morzach zaniknęły konodonty; na wymieraniu skorzystały dinozaury, które zdominowały lądy w jurze i kredzie
- po wielkim wymieraniu perm/trias zmienił się skład morskich ekosystemów:
- pojawiła się nowa grupa koralowców sześciopromiennych (Scleractinia), żyjących do dziś
- małże szybko zwiększały swoje znaczenie kosztem podobnych do nich ramienionogów; jeszcze we wczesnym i środkowym triasie ramienionogi były stosunkowo popularne – był to jednak ostatni epizod szybkiego rozwoju tej grupy w jej całej historii; ramienionogi przetrwały do dziś, są jednak bardzo rzadkie
- w morzach nadal żyły zwierzęta konodontonośne (fragmenty ich aparatów szczękowych zachowane są jako mikroskamieniałości – konodonty), zniknęły one jednak przed końcem triasu;
powszechne w morzach były również ceratyty, należące do głowonogów i spokrewnione z jurajskimi i kredowymi amonitami właściwymi - szybko rozwijały się także morskie gady, w tym notozaury i plakodonty
Klimat w triasie
- we wczesnym i środkowym triasie klimat dzisiejszej Europy był gorący i suchy; dopiero w późnym triasie klimat stał się wilgotniejszy, ale jedynie okresowo
- klimat był cieplejszy niż w permie; zanikły lądolody, które w późnym paleozoiku pokrywały fragmenty Gondwany znajdujące w rejonie bieguna południowego
- powszechne są osady triasowe wskazujące na ciepły klimat: ewaporaty, kopalny kras, terra rosa
Paleogeografia triasu
- większość lądów wchodziło w skład jednego superkontynentu noszącego nazwę Pangea
- na przełomie permu i triasu do Pangei dołączyła Syberia; w ten sposób powstała Laurazja, czyli połączone kontynenty dzisiejszej Ameryki Północnej, Europy, a także północnej Azji
- Pangea miała nieregularny kształt; od strony wschodniej wdzierał się w nią ocean Tetyda (a ściślej: dwa oceany: zamykająca się Paleotetyda oraz otwierający się nowy ocean Neotetyda)
- z końcem triasu ocean Neotetyda był już bardzo szeroki, natomiast Paleotetyda uległa niemal całkowitej likwidacji; zamykaniu się drugiego z oceanów towarzyszyły ruchy górotwórcze (fazy kimeryjskie) związane z przyłączaniem się mikrokontynentów kimeryjskich w rejonie dzisiejszego Bliskiego Wschodu
- w triasie superkontynent Pangea zaczął się rozpadać:
- zaczynał się tworzyć Ocean Atlantycki (część południowa), który doprowadził w kredzie do ostatecznego oderwania Ameryki Południowej od Afryki; w triasie w miejscu dzisiejszego oceanu znajdował się jeszcze tylko system ryftów
- od północnej części Gondwany (rejon Półwyspu Arabskiego, północno-wschodniej Afryki) odrywały się mikrokontynenty, które wędrowały następnie w kierunku dzisiejszej Azji
- od strony Tetydy w Pangeę wnikały ryfty; zaczynały się też tworzyć zbiorniki morskie, których osady można dzisiaj znaleźć na terenie południowej Europy
- także teren dzisiejszej Polski przecięty został ryftem (wzdłuż strefy Teisseyre’a-Tornquista, w skrócie T-T lub TESZ), w którym przez cały mezozoik deponowane były osady o dużej miąższości (tak zwana bruzda polsko-duńska); ostatecznie ryft ten został jednak zamknięty i nie doszło do podziału Europy wzdłuż strefy T-T
