Zaznacz stronę

Orogeneza alpejska

Tatry.

W wyniku orogenezy alpejskiej powstały góry centralnej Europy – Alpy oraz Karpaty. Na zdjęciu polskie Tatry.

Ruchy górotwórcze, które doprowadziły w kenozoiku do powstania Alp, Karpat oraz pasm górskich południowej Europy. Były one spowodowane kolizją mikrokontynentów oraz kry afrykańskiej z Eurazją.

Orogeneza alpejska została zapoczątkowana jeszcze w mezozoiku, ale główne jej fazy miały miejsce w kenozoiku. Szczególne nasilenie ruchów górotwórczych miało miejsce począwszy od eocenu, aż po miocen. Powstawaniu orogenu kolizyjnego (struktury geologicznej będącej bezpośrednim efektem kolizji kier litosfery) towarzyszyło wypiętrzenie zrównanych wcześniej pozostałości po starszych górach. Doprowadziło to do odświeżenia orogenów kaledońskich i waryscyjskich (paleozoicznych).

Inne orogenezy kenozoiczne

Mianem “gór systemu alpejskiego” określa się często wszystkie łańcuchy górskie sfałdowane podczas kenozoiku. Powstały one jednak w efekcie innych zdarzeń, niezwiązanych z kolizją Afryki z Europą.

Inne spektakularne ruchy górotwórcze miały między innymi w Azji, gdzie powstały Himalaje oraz wydźwignięty został Tybet. Był to efekt kolizji Dekanu (Indii) z krą azjatycką w trakcie orogenezy himalajskiej.

Europa - późny eocen.

W trakcie orogenezy alpejskiej likwidacji uległ ocean Tetyda, zajmujący obszar dzisiejszej południowej Europy. Na rekonstrukcji przedstawiona została sytuacja sprzed 36 mln lat (najpóźniejszy eocen). Legenda: 1 – ląd; obszary górskie, 2 – ląd; niziny i wyżyny, 3 – płytkie morza, 4 – głębokie morza, 5 – dawne jednostki geologiczne, 6 – dzisiejsze nazwy geograficzne. Oznaczenia skrótów: PPZ – Polska pozakarpacka, KZ – Karpaty Zewnętrzne, KW – Karpaty Wewnętrzne, A – Alpy, AW – Alpy Wschodnie, M – Moezja (część dzisiejszej Rumunii i Bułgarii). Przeczytaj więcej o rekonstrukcji i zobacz źródła danych.

Kenozoiczne pasma górskie powstawały też w obu Amerykach, na ich zachodnich wybrzeżach. Ruchy tektoniczne związane z podsuwaniem się dna oceanicznego pod kontynentalne kry amerykańskie doprowadziły do powstania wysokich gór. Procesy te były niezwykle intensywne między innymi w paleogenie, na terenie Ameryki Północnej. Miała wówczas miejsce tak zwana orogeneza laramijska.

Orogeneza alpejska w Polsce

Orogeneza alpejska ukształtowała krajobraz i budowę południowej części dzisiejszej Polski. Ruchy górotwórcze spowodowały między innymi:

  • sfałdowanie osadów wypełniających dawne baseny morskie i utworzenie z nich płaszczowin budujących współczesne Tatry (późna kreda),
  • sfałdowanie basenów pienińskich (schyłek kredy); ich osady budują dzisiejszy Pieniński Pas Skałkowy, razem z Pieninami,
  • otwarcie i wypełnienie osadami morskich basenów sedymentacyjnych leżących na południe od dzisiejszego Krakowa; proces ten miał miejsce począwszy od jury, aż do późnego oligocenu (paleogen); po sfałdowaniu osadów powstały płaszczowiny budujące dzisiaj Beskidy oraz Bieszczady,
  • utworzenie zapadliska przedkarpackiego na północ od dzisiejszych Karpat; w miocenie pojawiło się tam morze, które pozostawiło po sobie bogate złoża soli kamiennej oraz siarki rodzimej,
  • wypiętrzenie polskich gór – nie tylko Karpat, które powstały w trakcie orogenezy alpejskiej, ale także starszych górotworów, na czele z Sudetami.