Minerał (uwodniony siarczan wapnia) tworzący bezbarwne lub białe kryształy. Domieszki zabarwiają je na różne odcienie szarości, żółci, brązu, czerwieni, zieleni oraz innych kolorów. Tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, słupkowym, pręcikowym. Zrosty kryształów są powszechne, zwłaszcza podwójne (bliźniaki), nazywane jaskółczymi ogonami. Największe z nich mogą mieć długość kilku, a nawet kilkunastu metrów (takie okazy znane są z Meksyku). Krystalizuje w układzie jednoskośnym. Wykazuje zjawisko fluorescencji.
Gips z Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego (Dolny Śląsk).
Gips jest miękki – to minerał wzorcowy dla drugiego stopnia skali twardości Mohsa. Jego kryształy można uszkodzić paznokciem; łatwo rozpadają się one także na mniejsze kawałki, wykazując doskonałą łupliwość.
Kryształy gipsu najczęściej powstają na skutek wytrącania z nasyconych roztworów – głównie silnie zasolonych jezior oraz zbiorników morskich. Gips tworzy się również z anhydrytu, który jest pozbawionym wody siarczanem wapnia. Na pustyniach pojawia się w postaci wykwitów (koncentryczne skupienia gipsowych płytek z ziarnami kwarcu są określane jako róże pustyni; wytrącają się one w osadzie piaszczystym płytko pod powierzchnią, z roztworów zawierających siarczany). Tworzy się także w postaci elipsoidalnych skupień (konkrecji) w skałach ilastych, a także w miejscach, gdzie dochodzi do utleniania rud siarczkowych (składających się z minerałów z grupy siarczków). Może się także pojawiać tam gdzie dochodzi do ekshalacji wulkanicznych (zwłaszcza w pobliżu solfatar).
Drobnoziarnisty, czysty, biały gips, niekiedy o lekkim zabarwieniu jest nazywany alabastrem. Z kolei bezbarwne i niemal przezroczyste, duże kryształy określa się mianem selenitu. Włóknista odmiana wypełniająca pustki to natomiast tak zwany szpak gipsowy.
Selenit – włóknista odmiana minerału gipsu.
Efektowne kryształy gipsu znane są między innymi z Chile, Meksyku, USA i Włoch. Róże pustyni pochodzą zazwyczaj z Algierii, Maroka oraz USA. W Polsce skały gipsowe występują zwłaszcza w dolinie Nidy. Znane są też z Górnego Śląska (okolice Rybnika), a także Dolnego Śląska (Nowy Ląd, Niwnice). Alabaster pojawia się w Karpatach (okolice Kańczugi). Znajdowany był również w kopalni Nowy Ląd w Niwnicach na Dolnym Śląsku, w spągowych partiach złoża, w warstwie o miąższości (grubości) sięgającej czterech metrów.
Gips wykorzystywany jest w budownictwie, a także w modelarstwie i sztukatorstwie. Służy do wyrobu cementu portlandzkiego. Alabaster ma znaczenie ozdobne.
Skały gipsowe z Doliny Nidy; pojedyncze kryształy minerału gipsu widoczne na zdjęciu mają co najmniej kilkanaście centymetrów długości.
Gips szablasty (nazwany tak ze względu na widoczne na fotografii charakterystyczne kształty kryształów minerału gipsu) powstały w morzu mioceńskim, które sięgało południowych skłonów Gór Świętokrzyskich). Odsłonięcie to znajduje się w dolinie Nidy.
