Regularny, powtarzalny zewnętrzny kształt kryształów wynika z ich uporządkowanej budowy wewnętrznej. Atomy, jony oraz cząsteczki rozmieszczone są w nich w ściśle określony sposób, tworząc wzorce powtarzające się w konkretnych kierunkach w jednakowych odstępach. Wzorce te budują sieć przestrzenną, z atomami (jonami) znajdującymi się z reguły w węzłach tej sieci. Rodzaj sieci przestrzennej ma ścisły związek z kształtem kryształów.
Aby opisać sieć przestrzenną korzystamy z elementarnych równoległościanów, które stanowią najmniejsze powtarzające się elementy budowy wewnętrznej substancji krystalicznej. Kształt i rozmiary tego równoległościanu określają jego trzy główne osie, znajdujące się pomiędzy nimi kąty oraz stałe sieciowe, czyli długości odcinków. Rozmiar takiego równoległościanu – komórki elementarnej kryształu – jest znikomy i należałoby podawać go w nanometrach.
Różnice w budowie równoległościanów pozwalają na wydzielenie siedmiu podstawowych grup nazywanych układami krystalograficznymi. Są nimi:
- układ trójskośny – kąty pomiędzy trzema głównymi osiami sieci przestrzennej nie wynoszą 90 stopni, a długości krawędzi elementarnego równoległościanu są różne,
- układ jednoskośny – dwa kąty pomiędzy osiami równoległościanu są równe i wynoszą 90 stopni; długości krawędzi elementarnego równoległościanu są różne,
- układ rombowy – kąty pomiędzy osiami są proste; długości krawędzi elementarnego równoległościanu są różne,
- układ tetragonalny – kąty pomiędzy osiami są proste; dwie krawędzie równoległościanu elementarnego są takie same,
- układ regularny – kąty pomiędzy osiami są proste; wszystkie trzy krawędzie równoległościanu elementarnego mają tę samą długość,
- układ trygonalny – kąty pomiędzy osiami są takie same, inne niż proste; wszystkie trzy osie równoległościanu mają tę samą długość,
- układ heksagonalny – istnieje główna oś oraz trzy osie do niej prostopadłe; kąty pomiędzy nimi wynoszą 120 stopni; dwie krawędzie równoległościanu są takie same, a trzecia, prostopadła do nich, wykazuje inną długość.
Podział przedstawiony powyżej jest bardzo uproszczony. Kryształy mogą bowiem posiadać również punkty, osie oraz płaszczyzny symetrii. Ich obecność lub brak, a także ich rodzaj pozwalają na dalsze, bardziej precyzyjne podzielenie kryształów minerałów na 32 klasy krystalograficzne.
