Krzemiany wstęgowe

Krzemiany i glinokrzemiany zawierające aniony krzemotlenowe i/lub glinokrzemowe składające się z tetraedrów SiO₄ lub AlO₄, które połączone są w łańcuchy podwójne (wstęgi). Wstęgi te powstają wskutek złączenia:

• dwóch łańcuchów typu piroksenu (krzemiany i glinokrzemiany łańcuchowe); do tej grupy należą amfibole,
• dwóch łańcuchów innego krzemianu łańcuchowego – wollastonitu.

Ze względu na taką budowę tej grupy minerałów wydzielana jest wśród nich grupa amfiboli oraz inne krzemiany wstęgowe.

Amfibole

Bardzo zróżnicowana grupa minerałów. Tworzą kryształy o pokroju wydłużonych słupków, tym dłuższych, im niższe były temperatury i ciśnienia podczas ich krystalizacji. Niekiedy dochodzi do powstania skupień kryształów pręcikowych, włóknistych (azbesty amfibolowe) lub skupień spilśnionych (nefryt). Wykazują bardzo dobrą łupliwość równoległą do ścian słupa. Kryształy często zrastają się (wykazują zbliźniaczenia). Barwa jest zróżnicowana, dominują odcienie zieleni, kolor brunatny, ciemnogranatowy, rzadsze są odmiany białawe.

Amfibole krystalizują w:

• układzie rombowym (ortoamfibole),
• oraz układzie jednoskośnym (klinoamfibole).

Pojawiają się szczególnie często w skałach magmowych, krystalizując w niższych temperaturach niż pirokseny. Obie grupy minerałów często zresztą ze sobą współwystępują. Amfibole częste są również w skałach przeobrażonych powstających w warunkach wysokich ciśnień i średnich temperatur, określanych zresztą mianem facji amfibolitowej.

Do amfiboli należą między innymi następujące minerały:

• aktynolit (krystalizuje w układzie jednoskośnym; często tworzy skupienia promieniste składające się z pręcikowych kryształów; barwa szarozielona; charakterystyczny dla skał przeobrażonych; w Polsce pojawia się w serpentynitach na Dolnym Śląsku; z okolic Przeworna znane są azbesty amfibolowe – to z nich produkowano wycofywany obecnie azbest),
• glaukofan (krystalizuje w układzie jednoskośnym; tworzy kryształy o pokroju słupkowym lub igiełkowym; barwa niebieska lub szara; kryształy często zrastają się (ulegają zbliźniaczeniom); charakterystyczny minerał skał przeobrażonych; w Polsce znany z Karkonoszy oraz Gór Kaczawskich),
• tremolit (krystalizuje w układzie jednoskośnym; tworzy cienkie słupki oraz pręciki, a także skupienia włókniste oraz spilśnione; barwa biała, szarawa, różowa; pojawia się głównie w skałach przeobrażonych).

Z aktynolitu i/lub tremolitu zbudowany jest nefryt – skała o zbitej, skrytokrystalicznej budowie i dużej twardości i wyjątkowej spoistości (trudna do skruszenia), będąca cenionym kamieniem ozdobnym.

Więcej o nefrycie można przeczytać w katalogu kamieni szlachetnych oraz ozdobnych.

Nefryt – skała zbudowana z minerałów należących do amfiboli: aktynolitu i/lub tremolitu.

Krzemiany wstęgowe inne niż amfibole

Spośród minerałów zaliczanych do tej grupy najczęściej spotykane są:

• astrofyllit (tworzy charakterystyczne skupienia promieniste przypominające gwiazdy – stąd nazwa minerału – a także skupienia łuseczkowe, blaszkowe, rzadziej pojedyncze kryształy; barwa żółta, brunatna; znany głównie ze skał magmowych głębinowych),
• prehnit (krystalizuje w układzie rombowym; tworzy kryształy tabliczkowe, słupkowe lub igiełkowe, a także skupienia zbite oraz nerkowate; barwa biała, szara, zielonkawa; powstaje w wyniku przeobrażenia skał magmowych ubogich w krzemionkę (czyli zasadowych) pod wpływem gorących roztworów, nazywanych hydrotermalnymi; w Polsce spotykany w wielu miejscach Dolnego Śląska, a także w okolicach Cieszyna i w Tatrach).