Połysk jest skutkiem odbijania się światła od ścian kryształów. Aby go dostrzec musimy dysponować okazem o w miarę dobrze wykształconej postaci krystalicznej.
Skupienia ziemiste i ziarniste nie wykazują żadnego połysku lub połysk o mylącym charakterze.
Najbardziej charakterystyczne i najłatwiejsze do rozpoznania rodzaje połysku to:
- połysk szklisty — ściany kryształu błyszczą jak szklana szyba; ten rodzaj połysku wykazuje większość minerałów skałotwórczych, w tym kwarc, skalenie, kalcyt,
- połysk metaliczny — powierzchnia kryształu błyszczy jak przedmiot wykonany z metalu lub jak powierzchnia folii aluminiowej; taki połysk jest charakterystyczny dla wielu minerałów zawierających w swoim składzie metale, zwłaszcza dla siarczków; minerały takie występują w Polsce stosunkowo rzadko, jeśli pominąć Sudety oraz niektóre rejony Gór Świętokrzyskich,
- połysk perłowy — kryształ przypomina połyskiem perłę lub silnie iryzujące wnętrze muszli wyłożonej masą perłową; połysk częsty w przypadku minerałów o pokroju blaszkowym, pojawia się na powierzchniach doskonałej łupliwości; wykazują go miki, a niekiedy także amfibole i pirokseny,
- połysk tłusty — powierzchnia kryształu sprawia wrażenie lekko natłuszczonej (przypomina połysk tłuszczu na papierze); zdarza się to w przypadku minerałów nieprzezroczystych; połysk taki można niekiedy zaobserwować na kryształach amfiboli,
- połysk woskowy — obserwowany w przypadku minerałów wykazujących przełam, ograniczonych nierównymi powierzchniami, jak np. chalcedon,
- połysk diamentowy — silny, lśniący, charakterystyczny dla oszlifowanych diamentów, a także dla szkła ołowiowego; występujący tylko w przypadku przezroczystych lub przeświecających minerałów; kamienie szlachetne wykazujące ten rodzaj połysku należą do najbardziej cenionych,
- połysk jedwabisty — powierzchnia kryształów błyszczy jak jedwab, wykazując obecność przesuwającego się pasa światła; zjawisko to jest częste w przypadku minerałów o pokroju igiełkowym; wykazują go niekiedy serpentyny,
- połysk żywiczny — charakterystyczny dla bursztynu.
Połysk nie jest cechą łatwą dla początkującego kolekcjonera minerałów. O ile połysk szklisty i metaliczny są stosunkowo proste do zaobserwowania, o tyle różnice pomiędzy pozostałymi są bardziej subtelne i dostrzegalne dopiero po obejrzeniu większej liczby okazów.
W trakcie obróbki, przede wszystkim szlifowania i polerowania, naturalny połysk okazu staje się silniejszy. Jest to jeden z powodów, dla których kamienie szlachetne wyglądają lepiej w stanie obrobionym niż w surowym.
Rodzaj połysku zależy od współczynnika załamania światła, który jest stałą cechą minerałów (zobacz stronę poświęconą cechom optycznym). Minerały wykazujące wysokie wartości tego współczynnika często połyskują metalicznie i diamentowo. Współczynnik załamania wynoszący w przybliżeniu 1,5 zbliżony jest do wartości typowej dla szkła, z czym związany jest połysk szklisty. Minerały o niskich wartościach współczynnika wykazują między innymi połysk tłusty.
Metaliczny połysk minerału chalkopirytu – rudy miedzi. Fot. vvoe – Fotolia.com.
Szklisty połysk berylu — jego zielonej odmiany, czyli szmaragdu. Fot. joannap – Fotolia.com.
Tłusty połysk kwarcu widoczny na jego przełamie. Fot. Alicja Szarzyńska.
Połyskujące perłowo blaszkowe kryształy minerału miki (jego srebrzystej odmiany – muskowitu), znajdujące się na białych skaleniach.
