Minerały o dużej gęstości wydają się nadmiernie ciężkie w stosunku do swojej objętości. Cenne rudy metali mają często dużą gęstość (ciężar właściwy). W trakcie pracy z takimi minerałami przydatne jest badanie również ich gęstości.
Ściśle rzecz biorąc zamiast terminu gęstość powinniśmy używać wyłącznie określenia ciężar właściwy, gdyż gęstość (w odróżnieniu od ciężaru właściwego) jest niezależna od siły ciężkości, a wszystkie nasze pomiary wykonujemy w polu oddziaływania ziemskiej grawitacji. Jest ona jednak w przybliżeniu taka sama we wszystkich miejscach, stąd też oba pojęcia są najczęściej stosowane zamiennie, jak synonimy.
Gęstość minerału można określić między innymi w następujący sposób:
- umieść badany okaz na wadze i zapamiętaj odczyt,
- umieść na wadze plastikowy pojemnik z wodą i wytaruj wagę (na wyświetlaczu musi pojawić się 0),
- trzymając okaz za pomocą pęsety zanurz go całego w wodzie; zapamiętaj odczyt z wagi,
- iloraz masy okazu oraz masy zmierzonej w wodzie oznacza przybliżony ciężar właściwy okazu.
Mierzenie gęstości jest ważnym elementem badania minerałów o połysku metalicznym. Często są one rudami metali, a tym samym są o wiele cięższe od typowych minerałów skałotwórczych. Różnice gęstości pomiędzy nimi są na tyle znaczne, że jej zmierzenie może dopomóc w oznaczeniu analizowanej próbki.
Najbardziej pospolite minerały często wykazują gęstość około 2,5-2,7 g/cm3. Minerały o znacznie wyższym ciężarze właściwym, co najmniej 4 g/cm3, sprawiają zatem wrażenie wyraźnie cięższych niż wynika to z ich rozmiarów: “ważą” w dłoni “za dużo”. Z kolei minerały oraz kamienie szlachetne o gęstościach poniżej 2 g/cm3 określa się mianem lekkich.
Badanie gęstości (ciężaru właściwego) minerałów. Okaz jest ważony (po lewej), a następnie pomiar jest powtarzany podczas zanurzenia w wodzie. Iloraz obu wartości to przybliżona gęstość minerału.
