Tybet to dzisiaj najwyżej położony płaskowyż na świecie. Jego powierzchnia leży pomiędzy 4500 m oraz 5000 m npm. Trudno w to uwierzyć, ale 55 mln lat temu obszar ten stanowił płaską nizinę. Jego wypiętrzenie jest efektem kolizji Półwyspu Indyjskiego z kontynentem azjatyckim.
Indie nie od zawsze stanowią część Azji. Efektem ich przyłączenia i związanych z tym ruchów górotwórczych jest między innymi wypiętrzenie Himalajów oraz Tybetu (źródło: Dèzes, P., 1999. Tectonic and metamorphic Evolution of the Central Himalayan Domain in Southeast Zanskar (Kashmir, India). Mémoires de Géologie (Lausanne) 32, ISSN 1015-3578).
Historię geologiczną Tybetu zrekonstruował zespół naukowców z Niemiec, Chin oraz RPA. Ich zdaniem ewolucję dzisiejszej Wyżyny Tybetańskiej można streścić w następujący sposób:
- podłoże płaskowyżu stanowią kredowe granity; ich wiek waha się między 120 a 110 mln lat,
- granity te znalazły się na powierzchni ziemi nie później niż 55 milionów lat temu,
- na odsłoniętych, podlegających erozji skałach wytworzyła się we wczesnym kenozoiku powierzchnia zrównania – tak zwana peneplena; proces ten musiał dobiec końca nie później niż 55 mln lat temu,
- w momencie kolizji Indii z Azją Tybet stanowił płaską nizinę; jego wypiętrzanie zaczęło się wraz z kolizją kontynentalną (od około 50 mln lat temu), która doprowadziła również do powstania Himalajów,
- wyniesiony, zrównany Tybet został pocięty głębokimi, wciętymi w wierzchowinę na kilkaset metrów, dolinami.
Taki schemat wydarzeń udało się ustalić na podstawie analiz radiometrycznych granitów. Badając zawartość izotopów kilku pierwiastków – w tym ołowiu, uranu i toru – można było określić nie tylko ich wiek, ale także moment wynurzenia się na powierzchnię w efekcie erozji.
Zdaniem naukowców w momencie kolizji Indii oraz Azji Tybet stanowił płaską, zrównaną przez erozję, nizinę. To oznacza, że nie mógł on odgrywać w kredzie i paleocenie (czyli do ok. 50 mln lat temu) takiej roli, jaką ma dzisiaj. Obecność Wyżyny Tybetańskiej jest kluczowa dla powstawania monsunów, regulując tym samym warunki klimatyczne w niemal całej Azji południowo-wschodniej. To, czy płaskowyż był wyniesiony jeszcze przez kolizją Półwyspu Indyjskiego z Azją, ma ogromne znaczenie dla specjalistów starających się zrekonstruować dawne klimaty tej części świata.
Nowe badania pozwoliły także ustalić, że kolizja Indii z Azją była konieczna, by powstała Wyżyna Tybetańska, jaką znamy dzisiaj. A zatem znaczenie tego zdarzenia górotwórczego było dla Tybetu równie istotne, jak dla Himalajów.
Źródło: Hetzel, R. et al. 2011. Peneplain formation in southern Tibet predates the India-Asia collision and plateau uplift. Geology 39, 983-986.
