Są to wapienie powstałe w okresie jurajskim, około 160 milionów lat temu, w płytkim i ciepłym morzu zajmującym wówczas większość terytorium obecnej Polski. Powstały one w wyniku przekrystalizowania tak zwanych wapieni skalistych, zawierających liczne skamieniałości gąbek. Wapienie te zawierają liczne, drobne pustki (w tym przestrzenie po rozpuszczonych igłach jeżowców, pustki w szkieletach gąbek), co sprawia, że są one nazywane – błędnie – trawertynami.
Skały takie występują na Wyżynie Wieluńskiej, w okolicy Działoszyna (Raciszyn, Zalesiaki), tworząc tam soczewkę o grubości (miąższości) do 30 metrów, obejmującą obszar 16 kilometrów kwadratowych. Wapienie zawierają liczne skamieniałości. Oprócz szkieletów gąbek oraz struktur pozostałych po ich rozpadzie spotykane są również muszle małży, ramienionogów, rzadziej amonity oraz belemnity. Skałę przecinają stylolity, czyli zygzakowate struktury powstające w wyniku selektywnego rozpuszczania skały pod wpływem ciśnienia.
Wapienie jurajskie z okolic Działoszyna pozwalają się polerować, a ich porowatość powoduje, że dobrze pochłaniają one dźwięki. To dlatego stosowane są one często jako okładziny ścienne w miejscach szczególnie narażonych na hałas. Używane są także do produkcji grysu oraz lastryka.
Okładzina ścienna z wapienia z Działoszyna. Widoczny przekrój przez muszlę małża (brunatny, nieregularny kształt).
Wapień z Działoszyna. Widoczne drobne, silnie wydłużone pustki po rozpuszczonych kolcach jeżowców, a także okrągłe i owalne zarysy struktur utworzonych przez glony (tak zwane onkoidy).
Wapień z Działoszyna. Rozłożone wachlarzowato pustki znajdują się wewnątrz skamieniałego szkieletu gąbki.
Tak wyglądało morze, które w jurze (około 160 mln lat temu) zalało niemal cały obszar dzisiejszej Polski. W jego ciepłych wodach pływały liczne amonity (zwinięte muszle) oraz belemnity (proste muszle), a na dnie rosły liczne gąbki. W morzu tym tworzyły się między innymi wapienie z okolic Działoszyna (rys. Edyta Felcyn).
