Dar Odry: jak rzeka ukształtowała oblicze Wrocławia?
Krajobraz miasta, oglądany przez nas na co dzień, zawdzięczamy głównie działaniu rzek
Obejrzyj interaktywną mapę Wrocławia, dzięki której dowiesz się, gdzie można znaleźć pamiątki pozostawione przez Odrę i jej dopływy, a także ślady innych historii sprzed tysięcy, a nawet milionów lat.
Poznaj historię krajobrazu dzisiejszego Wrocławia
- Około 200 tysięcy lat temu lądolód skandynawski po raz ostatni opuścił okolice Wrocławia. Pozostawił obszar dzisiejszego miasta we władanie rzek, z których najważniejsza – Odra – na trwale ukształtowała jego krajobraz.
- To właśnie Odrze i jej dopływom Wrocław zawdzięcza nie tylko swoje oblicze, ale prawdopodobnie – również samo istnienie.
- Zobacz jak Odra zdecydowała o o kształcie dzisiejszego miasta. Sprawdź jakie pamiątki po niej, po lądolodzie, a także po rzekach z jeszcze dalszej przeszłości znajdują się w dowolnym miejscu na terenie Wrocławia.
Interaktywna mapa Wrocławia
Zobacz też wersję na urządzenia mobilne
- Informacji o bieżących aktualizacjach mapy szukaj na stronie na Facebooku.
- Zobacz też kompletny katalog map Żywej Planety.
Jak powstała Odra – taka jaką znamy dzisiaj?
Na rysunku rekonstrukcja Paratetydy. Do takiego morza kierowały się wody rzek dzisiejszej Niziny Śląskiej. Rys. Edyta Felcyn-Kowalska.
Na zdjęciu: kopalnia soli w Wieliczce, kaplica św. Kingi. Złoża soli kamiennej w zapadlisku przedkarpackim (Wieliczka, Bochnia) powstały w morzu, do którego płynęły rzeki dzisiejszych okolic Wrocławia. Źródło: Wikimedia Commons.
Na zdjęciu: wraz z obniżaniem się okolic dzisiejszego Wrocławia następowało szybkie wynoszenie pasm sudeckich, w tym Karkonoszy.
Na rysunku: środkowa Europa w epoce plioceńskiej, kilka milionów lat temu. W miejscu dzisiejszego Bałtyku płynęła wielka rzeka Eridan.
Rekonstrukcja na podstawie prac:
- Cohen, K. M., Gibbard, P. L., & Weerts, H. J. T. (2014). North Sea palaeogeographical reconstructions for the last 1 Ma. Netherlands Journal of Geosciences, 93(1-2), 7-29.
- Dearing Crampton-Flood, E., Noorbergen, L. J., Smits, D., Boschman, R. C., Donders, T. H., Munsterman, D. K., … & Sinninghe Damsté, J. S. (2020). A new age model for the Pliocene of the southern North Sea basin: a multi-proxy climate reconstruction. Climate of the Past, 16(2), 523-541.
Na rysunku: Rekonstrukcja rzek roztokowych płynących kilka milionów lat temu na przedpolu Sudetów, po mało urozmaiconym stepie, niosących duże ilości żwiru i piasku pochodzącego z niszczonych, choć ciągle wypiętrzanych Sudetów. Rekonstrukcja wykonana z użyciem AI.
Wielka czasza lądolodu skandynawskiego osiągała na terenie Polski co najmniej kilkaset metrów grubości i przypominała dzisiejsze lądolody Antarktydy i Grenlandii (fot. Stephen Hudson).
Na zdjęciu: Wrocławskie wyspy: Tamka, Wyspa Daliowa, Piasek. Przynajmniej niektóre z nich powstały na skutek działalności człowieka.
Na zdjęciu: strumienie i stawy znajdujące się na terenie Wrocławia są w wielu przypadkach pozostałością dawnych koryt Odry. Na zdjęciu jedno z nich: staw w parku Stanisława Tołpy.
Wykorzystane źródła informacji
- Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50000, Państwowy Instytut Geologiczny,
- historyczne mapy Wrocławia z XIX i XX wieku,
- mapa geologiczna w skali 1:25000 z 1920 roku,
- praca w terenie,
- publikacje naukowe:
- Prell, M., Zagożdżon, K. D. (2011). Kamień naturalny w wybranych obiektach komercyjnych Wrocławia. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 133(40), 109-121.
- Zagożdżon, P. P., Śpiewak, A. (2011). Kamień w architekturze a geoturystyka miejska-przykłady z terenu Wrocławia. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały, 133(40), 123-143.
- Zagożdżon, P. P. (2012). Blizny wojny w kamieniu ryte-ślady działań wojennych w wybranych obiektach kamiennych na terenie Wrocławia. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały, 135(42), 147-162.
- Zagożdżon, P. P., Zagożdżon, K. D. (2015). Możliwości edukacji geologii na podstawie wrocławskiego kamienia architektonicznego. Przegląd Geologiczny, 63(5), 284-315.
- Zagożdżon, P. P., Zagożdżon, K. D. (2015). Kamienne elementy architektury miejskiej jako geologiczne zaplecze edukacyjne–przykłady wrocławskie. Przegląd Geologiczny, 63(3), 150-154.
- Badura, J., Burdukiewicz, J. M. (2016). Zdarzenia powodziowe i ich pochodne w dolinie Odry między Chałupkami a Wrocławiem w świetle danych archeologicznych i geologicznych. W: E. Kościk, B. Konopska (Eds.): Klęski żywiołowe w postaci zdarzeń powodziowych i ich pochodnych na Śląsku od XIV do XX wieku. Polskie Towarzystwo Historyczne, 63-112.