Zaznacz stronę
Impakt w Chicxulub na Jukatanie (schyłek kredy).

Artystyczna wizja impaktu w Chicxulub na Jukatanie (schyłek kredy, rys. Donald E. Davis).

Od kilku tygodni mieszkańcy Paryża poszukują fragmentów meteorytu, który upadł latem tego roku na przedmieścia stolicy Francji. Niewielkie odłamki spowodowały nieduże szkody: skończyło się na zniszczonych dachach domów. Zdarzenie to stanowi jednak pretekst do zastanowienia się nad niebezpieczeństwami związanymi z upadkami materii pozaziemskiej.

Meteoryty spadają na powierzchnię Ziemi niemal cały czas. Większość z nich nie wytrzymuje kontaktu z atmosferą. Te, które uderzają w powierzchnię naszej planety, to przeważnie mikroskopijne odłamki. Takie, jak meteoryt z Paryża.

O wiele rzadsze – i bez porównania bardziej niebezpieczne – są upadki dużych ciał kosmicznych: planetoid, a także komet. Częstotliwość takich kolizji, nazywanych impaktami próbowano już oszacować. W ramach projektu Spaceguard Survey założono, że katastrofalny impakt odczuwalny na powierzchni całego globu zdarza się średnio raz na 500 tys. lat.

Średnio, a zatem czas pomiędzy kolejnymi zdarzeniami jest losowy. Z tym nie zgadzają się niektórzy z naukowców wskazujący na możliwą do zaobserwowania cykliczność wymierań. Jest ona tłumaczona upadkami planetoid krążących wokół nieodkrytej bliźniaczej gwiazdy Słońca, które co jakiś czas przecinają orbitę Ziemi. Teorię określa się niekiedy mianem hipotezy “gwiazdy śmierci” lub Nemesis.

Mimo lat badań nie udało się jednak znaleźć dowodów przemawiających za istnieniem Nemesis. Co więcej, sama cykliczność wymierań zauważona przez Raupa i Sepkoskiego też jest kwestionowana. Zdaniem niektórych badaczy stanowi ona jedynie statystyczny artefakt mający więcej związku z lukami w zapisie skalnym i wiedzy paleontologicznej niż z rzeczywistymi, powtarzającymi się regularnie zdarzeniami.

Oznacza to, że dużego impaktu nie da się z całą pewnością wykluczyć. Stanowi on realne zagrożenie, nawet pomimo niesłychanej rzadkości katastrof tego typu. Ewentualny upadek planetoidy byłby bowiem odczuwalny dla wszystkich mieszkańców globu. Zniszczenia spowodowane upadkiem ciała kosmicznego i wybiciem krateru stanowią tylko jedno, na tle pozostałych mało istotne nieszczęście. Inne zagrożenia to między innymi:

  • katastrofalna fala tsunami spowodowana upadkiem planetoidy do oceanu,
  • zmiany klimatyczne wywołane wyrzuceniem do atmosfery dużych ilości pyłu,
  • masowe wymieranie roślin i zwierząt (z tą możliwością polemizują niektórzy spośród paleontologów).

Należy przypuszczać, że efektem takiego jednorazowego zdarzenia byłaby dzisiaj śmierć milionów istnień ludzkich. Konsekwencje byłyby ponadto rozciągnięte w czasie. Najbardziej pesymistyczne scenariusze wieszczą zagrożenie nawet dla istnienia ludzi jako gatunku.

Chondryt.

Chondryty to najpopularniejsze spośród meteorytów spadających na powierzchnię Ziemi. Jeden z nich rozpadł się w lipcu tego roku nad Paryżem (fot.

Prognozowane skutki impaktu można próbować wykorzystać do analizy ryzyka związanego z ciałami pozaziemskimi. Zdaniem Clarka R. Chapmana po uśrednieniu danych otrzymujemy niepokojące wartości: rocznie w efekcie katastrofalnych zdarzeń związanych z meteorytami i planetoidami ginie co najmniej kilkaset osób. Oczywiście, w czasach historycznych nie doświadczyliśmy żadnego impaktu na dużą skalę, stąd też szacunki takie wydają się zawyżone. Do czasu, gdy prawdziwa katastrofa spowoduje naprawdę poważne szkody.

Ten sam autor konkluduje: na walkę z terroryzmem wydano setki miliardów dolarów, natomiast nakłady na badanie zagrożeń związanych z impaktami wynoszą w USA zaledwie kilka milionów dolarów rocznie. Jeżeli jego szacunki odnośnie prognozowanej śmiertelności oraz częstotliwości upadków meteorytów i planetoid są prawdziwe, to taka alokacja środków rzeczywiście wydaje się mało racjonalna.

PS. W tym roku meteoryty uszkodziły nie tylko domy w okolicach Paryża. Na liście szkód spowodowanych przez upadki materii pozaziemskiej znajdują się też polskie Sołtmany w okolicach Giżycka, gdzie blisko kilogramowy chondryt przebił dach budynku gospodarczego.

Źródła:

  • D. M. Raup, J. J. Sepkoski Jr., 1984. Periodicity of extinctions in the geologic past. PNAS 81, 801-805. [PDF]
  • Clark R. Chapman, 2004. The hazard of near-Earth asteroid impacts on earth. Earth and Planetary Science Letters 222, 1–15. [PDF]